ተራ ጓል ኣንስተይቲ ኣብ ሕብረተሰብ ብሓፈሻ: ኣብ ምእላይን ምምሃርን ስድራቤት ድማ ብፍላይ፡ እምነ-ኩርናዕ ምዕባለ፡ ስኒት፡ እሩም ጠባያትን ክብርታትን ምዃና ዘጠራጥር ኣይኮነን። ኣብ ሕብረተሰብና ግን፡ ግደ ኤርትራዊት ጓለ-ኣንስተይቲ ብዘይካ’ቲ ልሙድ ምሕብሓብ ስድራቤትን ቁጠባዊ ኣበርክቶኣን፡ ባዕዳዊ መግዛእቲ ኣብ ምጽራግ ማዕረ ወዲ ተባዕታይ ንስለ ናጽነት ክቡር ህይወታ ከፊላ፡ ውላዳ መሪቃ ኣሰሊፋን ናይ ቃል ኪዳን ሽልማታ ከይተረፈ ንሰውራ ወፍያን። ይኹን እምበር ድሕሪ ናጽነት ኤርትራ ዝያዳ ካልእ ክፋል ሕብረተሰብና፡ ጓል ኣንስተይቲ ንኹሉ ዓይነት ሕሰም ተቃሊዓን በቲ ኣብ ግዜ ሰውራ ንኣፉ፡ “መን ኣሎ ከማኺ ሓርበኛ” ኢሉ ብሓሶት ዝንእዳ ዝነበረ ስርዓት ህግደፍ ተረሲዓን ጥራይ ዘይኮነ ግዳይ ኣረሜናዊ ግፍዕታት ህግደፍ ኮይና ትርከብ። እንተ’ቲ ኣብ ጽላል ስርዓት ህግደፍ ኮይኑ ዝነጥፍ ሃገራዊ ማሕበር ደቂ ኣንስትዮ ኤርትራ (ሃማደኤ) ዝብሃል ስማዊ ማሕበር ግን፡ ቀንዲ ወኪልን ኣፈኛን ስርዓት ህግደፍ እምበር፡ ብግብሪ ንመሰል፡ ክብርን ማሕበራዊ ጸገማትን ደቂ ኣንስትዮ ኤርትራ ካብ መሳጢ መደረታት ምቅራብን ዓበይቲ መደባት ኣብ ወረቀት ምስፋርን ሓሊፉ፡  መሰረታዊ ሕቶታትን ጸገማትን ደቂ ኣንስትዮ ኤርትራ ዝፈትሕ ጭቡጥ ዕማማት ተግቢሩ ኣይፈልጥን’ዩ። እንተሓለነ’ውን፡ ካብ እኩይ መፈንጠራ ስርዓት ህግደፍ ከምልጥ ኣይክእልን’ዩ። ቀንዲ ብድሆታት ሃማደኤ ድማ፡ ሕጽረት ገንዘባውን ክኢላዊ ዓቅሚ ሰብን ዘይኮነ፡ ወናኒ ትካላዊ ኣሰራርሓኡን ራኢኡን ስለዘይኮነ’ዩ። ኣብ እዋን ብረታዊ ቃልሲ፡ ቀዳማይ ጸላኢ ንምስዓር መሳርሒ ዕላማታት ውድብ ህዝባዊ ግንባር ምንባሩ ንብዙሕ ምኽንያት ቅቡል ክውሰድ ምኽኑይ ክኽውን ይኽእል። ድሕሪ ናጽነት ኤርትራ፡ ሃማደኤ ኣብ ክንዲ ነቲ ኣብ እዋን ብረታዊ ቃልሲ ዘመዝገብኦ ዓወታት ዓቂቡ፡ ነቲ ኣብ ሕብረተሰብና ኣብ ልዕሊ ደቂ ኣንስትዮ ዝወርድ ዘሎ ቁጠባዊ፡ ማሕበራዊ፡ ልምዳዊ ማህሰይቲ ከቃልል ዝነጥፍ፡ የማናይ ኢድ ስርዓት ህግደፍ ኮይኑ ክቅጽል ምምራጹ፡ እቲ ማሕበር ንደቂ ኣንስትዮ ከምዘይውክል’ዩ ዘነጽር። ንኣብነት ማእከላይ ባይቶ ሃማደኤ፡ 4ይ ምዱብ ኣኼባኡ ብ21ን 22ን ታሕሳስ 2016 ኣብ ድባርዋ ኣብ ዘቃንዖ 4ይ ምዱብ ኣኼባኡ፡ ኣብ መኽፈቲ’ቲ ኣኼባ፡ ሓላፊ ፖለቲካዊ ጉዳያት ህግደፍ ኣቶ የማነ ገብረኣብ፡ ብህዝቢን መንግስቲን ዝሰላሰል ዘሎ ቁጠባዊን ፖለቲካዊን ዕማማት ብኣድማዕነት ንምትግባር፡ ኤርትራውያን ደቂ-ኣንስትዮ ተራአንን ኣበርክቶአንን ከዕዝዛ ምዝኽኻሩ ኣይተገረምኩን። ስለምንታይሲ፡ ኣቶ የማነ፡ ሃማደኤ ቀንዲ መሳርሒኡን ተማእዛዚ ኩሉ ኣዕናዊ መደባቱን ከምዝኾነ ስለዝግንዘብ፡ “ስልጣን ህግደፍ ከይትንከፍ ከምቀደምክን ሓለዋኽን ቀጽላ” ካብ ምባል ሓሊፉ ካልእ ሓድሽ መግለጺ ከቅርብ ኣይክእልን’ዩ። ካብ ኩሉ ቂር ዘብል ግን እቲ ብፕረዚደንት’ቲ ማሕበር ወይዘሮ ተኽኣ ተስፋሚካኤል ዝተዋህበ መደረ’ዩ። ወይዘሮ ተኽኣ፡ ኣብ ዓመተ 2017፡ ምዕዋት ልምዓታዊ መደባት፡ ምሕብሓብ ሃገራዊ ክብርታትን ምምእዛን መንእሰያትን፡ ማሕበር ካብ’ቲ ብልዑል ኣተኩሮ ዝስራሓሉ ምዃኑ ሓቢራ። መግለጺ ሓላፊት ሃማደኤን ኣፈኛ ስርዓት ህግደፍን ወይዘሮ ተኽኣ፡ ኣብ ከብዲ ጽጉብ ጥሙይ የለን ወይ ድማ ዘይኩርምትኻ ሑጻ ቆርጥመሉ ካብ ምባል፡ ካልእ ትርጉም ክወሃቦ ኣይክእልን’ዩ።

ሃገራዊ ማሕበር ደቂ ኣንስትዮ ኤርትራ፡ ሓሙሽተ ህዋሳቱ ዝውንን ከምኡ ድማ በተን ኣደዳ ኣደራዕ ስርዓት ህግደፍ ዝወርደን ዘሎ ደቂ ኣንስትዮ ኤርትራ ዝግደስ እንተኾይኑን፡ በተን ሕሰምን ድኽነትን ምምናው ኣብዩወን ረዳኢ ስኢነን ዝሳቀያ፡ ክብረን ዝቅንጠጥን ብዘይዕረፍቲ ዝነብዓን ዘለዋ ኣዴታትና፡ ኣሓትናን ደቅናን፡ ራህዋን ፍትሕን ክረኽባ ካብ ሕቁፊ ህግደፍ ተላቂቁ ብምሉእ ናጽነት ንመሰል ኣባላቱ ክሰርሕ ይግባእ። ካብ መደባት ትምህርተንን መጻኢ ህይወተንን ተሰናኺለን ኣብ ውትህድርና ንኣዘዝቲ ሰራዊት ህግደፍ ዝኽድማን ብምፍርራሕ መርወዪ ጸታዊ ድሌታቶም ኮይነን ዘለዋ መንእሰያት፡ ብዘይ ድሌተን ጥንስን ሕርስን ዘጋጠመንን ቀለብ ቆልዓን ሕጋዊ ፍትሕን ዝተነፍጋ፡ ኣብ ጥራይ ጎልጎል ብዘይ ገንዘብ ዝተጣየሳን ዝሰንከላን እንስቲ ስውኣት ትንፋሰን ከይትሓልፍ ክዕንገላን ደቀን ከዕብያን ኣብ ስደትን ውሽጢ ሃገርን ብትሑት ክፍሊት ኣብ ናይ ጉልበት ስራሕ ተዋፊረን ዳግማይ ገድሊ ተጸሚደን ስቃይ ዘሕልፋ፡ ስርዓት ህግደፍ ኣብ ዝወልዖ ኩናትን ኣብ ጉዕዞ ስደትን ደቀን ስኢነን ብጽምዋ ተዋሒጠን ካልእ ይትረፍ ናይ መጸናንዕን ጽንዓት ይሃብክን ቃላት ዘይተዋህባ ኣማኢት ኣዴታት እንከለዋ፡ ሃማደኤ ኣብዚ ሓድሽ ዓመት “ምዕዋት ልምዓታዊ መደባት፡ ምሕብሓብ ሃገራዊ ክብርታትን ምምእዛን መንእሰያትን” ቀዳምነታት ማሕበሩ ምዃኖም ምሕባሩ፡ ኣይትብከ እንድዩ ዘብክየኒ ምባል እኹል’ዩ። ዓሰርተ ክልተ ክፍሊ ወዲአን ናብ ላዕለዋይ ደረጃ ትምህርቲ መእተዊ ነጥቢ ኣይረኸብክንን ተባሂለን ኣብ ገደብ ግዜ ዘይብሉ መደብ ሃገራዊ ኣገልግሎት ብምቁራን፡ ናይ ትምህርቲ፡ ናይ መርዓን ወሊድን ዕድለን ካብ ዝመክን፡ ብዓቅሊ ጽበትን ብሩህ መጻኢአን ምስበርዓነን፡ ኣብ ንኡስ ዕድመን ዝምርዓዋን ዝወልዳን ከምኡ’ውን ናብ ስደት ሃጽ ዝብላ ደቂ ኣንስትዮ ብዙሓት’የን። ሃማደኤ ነዚ ስርዓት ህግደፍ ዝፈጥሮ ዘሎ ዘይሓላፍነታውን ኣዕናውን ፖሊሲታት ኣብ ክንዲ ዝምክትን ፍታሕ ዘናድን፡ “ትሕቲ ዕድመ መርዓ ብሕጊ ኩልኩል’ዩ” ዝብል መግለጺ ክደጋግም ይስማዕ። ሕብረተሰብ ኤርትራ ግን፡ ኣብ 16 ክፍለ ዘበን ይነብር ሰለዘየለ፡ ብዛዕባ ኣገዳስነት ትምህርቲ፡ ሳዕቤናት ትሕቲ ዕድመ መርዓን ጎዳእቲ ባህልታትን ዝብሉ ኣምራት ካብ ሃማደኤን ህግደፍን መግለጺ ኣየድልዮን’ዩ።

ሃገራዊ ማሕበር ደቂ ኣንስትዮ ኤርትራ፡ ኣብ ታሪኽ ህዝቢ ኤርትራ ብኽብሪ ዝስነድን መጻኢ ወለዶ ዝኾርዓሉን ዕማማት ክሰርሕ እንከሎ’ዩ ዘምሕረሉን ህሉዉ ኩነታትና ዝጠልቦን። ምስቲ ጽባሕ ዝጓሓፍ ጽዩፍ ስርዓት ህግደፍ ጠጠው ምባልን ኣብ ምጽናት ህዝቢ ኤርትራ ኢድካ ምሕዋስን ግን ቅያን ክብረትን ኤርትራዊት ኣደ ምምርሳሕ’ዩ። እተን ኣብ ኣኼባታትን ጽምብላትን ህግደፍን ሃማደኤን ዝሳተፋ ደቂ ኣንስትዮ፡ ረድየንን ኣሚነንን ዘይኮና፡ ነቲ ብመቁነን(ኩፖን) ዝወሃብ ሃለኽቲ፡ ከም እኽሊ፡ ሽኮር፡ ዘይቲ፡ ላምባ፡ ከምኡ ‘ውን ካልእ መሰረታዊ ማሕበራዊ ኣገልግሎትን ስለዝኽልከላ’ዩ። ኣብ ኤርትራ፡ ብህግደፍን ትካላቱን ዝዕደም ኣኼባን ጓይላን ዘይሳተፍ ሰብ፡ ዝብላዕ፡ ዝስተን ካብ ቦታ ናብ ቦታ መንቀሳቀሲ ወረቀትን ይሕረም። እንተ’ተን ብምድንጋርን ብረብሓን ኣርማ ህግደፍን ስእሊ ውልቀ መላኺ ኢሳያስን ጸይረን ህግደፍ ኣብ ዘዳለዎ በዓላትን ድግሳትን ተዃሒለንን ተሓኒነንን ዝዘላን ዘጣቅዓን ውሑዳት ደቂ ኣንስትዮ፡ ብፖለቲካ ስርዓት ህግደፍ ዝተመረዛ፡ ደቀንን ኣሕዋተንን ዘይተሰዱወን፡ ዘይተሰውኡወን ከምኡ’ውን ካብ ቁጠባዊ ትካላት መቁሽሽ ዝረኽባን ሕሱራት’የን። ይዋኣየን፡ ሓደ መዓልቲ ህግደፍ ከም ዝበለየ ክዳን ከምዝድርብየን ዘይስቆረንን ከም ደርሆ ብኣምዑት ደቀን ዝጻወታን ናይ ኣደ ርህራሀ ዘይተዓደላ። ዋላ እተን ብደረጃ ሓላፍነት ኣብ ላዕለዋይ ጽፍሒ ዝርከባን ህግደፍ ወይ ሞት ዝብላ ደቂ ኣንስትዮ’ውን፡ ክውድሳ’ምበር ክነቅፋን ሓቂ ክዛረባን ናጽነት ስለዘይብለን፡ ንመሰላተንን ክብረንን ክጣበቃ ኣይክእላን’የን። ብዙሓት ካብዘን ኣብ ሰውራ ንዓመታት ዝተጋደላን ብሓላፍነት ዝሰርሓን ኣባላት ሃማደኤ፡ ሰብኡተን ብውሽምና ደቂልካ ምውላድ፡ ብስኽራንን ዝምውናን እናተኣልኩ ከብቅዑ ኣብ ክንዲ ንኽብረን ተባዕ ስጉምቲ ዝወስዳ ንህይወተንን መጻኢ ዕድል ደቀደንን ፈሪሐን፡ ምስ ብልሽዉንኦም ጸይረንኦም ይጓዓዛ ምህላወን ምስጢር ኣይኮነን። ርሑቅ ከይከድና፡ መራሒ ህግደፍ ውልቀ መላኺ ኢሳያስ፡ መጀር ጀነራል ተኽላይ ሃብተስላሰን መጀር ጀነራል ሃይለ ሳሙኤልን፡ ኣብ ርእሲ ኣንስቶምን ሓዳሮምን ብዕድመ ደቆም ምስ ዝኾና ኣባላት ሃገራዊ ኣገልግሎት ዝዝምዉ፡ ደቂሎም ዝወለዱን ክብሪ ኣንስቶምን ደቆምን ኣብ ጉሓፍ ዝደርበዩን ምዃኖም ህዝብና ዝፈልጦ ሓማቅ ኣብነት’ዩ። ስለዚ ሓንቲ ኣባል ማእከላይ ባይቶ ሃማደኤ ኣብ ትሕቲ ብዕሉግ በዓልቤታ ተጸቂጣ ትነብር እንተኾይና፡ ካብ ተራ ኤርትራዊት ጓል ኣንስተይቲ ዝቀርበላ ጥርዓንን ምጉዳል ፍትሕን ተቀቢላ ትማጎተሉ ባይታን ሓይልን የብላን። ከምቲ ጉብጥሽ ዘዝረኣናዮ የዛርበና ዝተባህለ፡ እቲ ምስኪን ተራ ኣባል ሰራዊት ብሕጽረት ሃለኽቲ ኣቁሑትን ካልእ ቀረብን ኣብ በረኻ እናተሳቀየ እንከሎ፡ ብዙሓት ካብ ላዕለዎት ኣዘዝቲ ሰራዊት ስርዓት ህግደፍ ኣብ ማሙቕ ቤት እናተቐመጡ ብመስተን ሕሩድን ምድናስ ከይኣክል፡ ብኣስገዳድን ብምፍርራሕን ቃሕ ዝበልኦም ደቂኣንስትዮ ሓቑፎም ከምዝሓድሩ፡ መራሕቲ መካይኖም፡ ራድዮ ኣፐሬታቶም ከምኡ’ውን ግዳይ ናይቲ ጾታዊ ብልሽውና ዝኾና መንእሰያት ኣባላት ሃገራዊ ኣገልግሎት ዝፈልጥዎን ብዘስካሕክሕ ዝዝክርዎን’ዩ። ስለ’ዚ ሃማደኤ፡ ኣውራ መሳርሕን ግዳይን ስርዓት ህግደፍ ስለዝኾነ፡ ህግደፍ ክሳብ ዘሎ ንሃንቀውታ ኤርትራውያን ደቂ ኣንስትዮ ዘርዊ መደባት ከተግብር ኣይክእልን’ዩ። ኣብ ኤርትራ ሕግን ናጽነት ዜጋታት ዘውሕስ ስርዓት ክሳብ ዘይሃለወ፡ እተን ኣብ ሰራዊትን ካልእ ክፍልታት ሕብረተሰብናን ብግዳይ ጾታዊ ኣደራዕ፡ ዘይምዕሩይ ቁጠባዊ ዕድላትን ማሕበራዊ ማሕንቆታትን ዝሳቀያ ዘለዋ ደቂ ኣንስትዮ ፍታሕ ኣይረኽባን’የን። ሃማደኤ፡ ብጽቡቅ ድሌትን ስምዒትን ርኡይ ጸገማት ደቂኣንስትዮ ክፈትሕ እንተደለየን እንተፈተነ’ውን፡ ውጥናቱን ሕልምታቱን ንምትግባር ባዕሉ ዝውንኖ ኣጀንዳ ስለዘይብሉን ናይ ምውሳን መሰሉ ብህግደፍ ስለዝተመንጠለን ብዘይ ኣእጋር ኣሰጋጋር’ዩ።

     ጽላል፡ ካብ ሕቡራት መንግስታት ኣመሪካ (3 ጥሪ 2017)