መበገሲ ጽሑፈይ ብክልተ ገዳይም ተጋደልቲ ዝነበሩ፣ ተስፋይ ተምነዎን ኣድሓኖም ገረማርያምን ዝቐርብ ዘሎ በበይኑ ታሪኻዊ ኣገላልጻ ዝምልከት እዩ። ክልቲኦም ተጋደልቲ ብ 1972 ናብ ህዝባዊ ግንባር ብሓንቲ መዓልቲ ዝተሰለፉ እዮም። ኣብ ታሪኻዊ መግለጺኦም ዘሎ ፍልልዮም ብዘየገድስ፣ ንሃገራዊ ናጽነት ስለዝተቓለሱ ንእስነቶም ስለዝወፈዩ የኽብሮም።

ኣነ ብ-1981 ስለዝተወለድኩ ብክልቲኦም ዝግለጽ ዘሎ ታሪኽ ንዓይ ብዕድመ መሰታይ ውን ኣይኮነን። ናይ 9 ዓመት ቅድሚ ምውላደይ ዝነበረ እዩ። ስለዝኾነ ኣይፈልጦን እየ። ስለዚ ቕድሚ ምውላደይ  ዝነበረ ታሪኽ ብዓቕልን ምስትውዓልን ክከታተሎ ይፈቱ።

ስለዚ እቶም ብዕድመ ዘየርከብናሉ፣ ንዘይንፈልጦ ታሪኽ ብስምዒት ተበጊስና፣ ኣበይ ነይሩ ዝብሉ ዘየድሊ መግለጺ ምሃብ ገዲፍና፣ ናይ ሓደ ከም ቕኑዕ ናይቲ ካልእ ከም ጌጋ ምውሳድ ሚዛናዊ ስለዘይኮነ፣ ዘየድሊ ጸግዒ ሒዝና ኣብ ክንዲ ምምዛን፣ ንዘይሓላፍነታዊ ባህርያት ኣወጊድና፣ ብህድኣትን ዓቕልን ጽን ኢልና “ ምስማዕን ምውህላልን ትምህርቲ እዩ”።

ታሪኽ ህዝባዊ ግንባር፣ ተጋድሎ ሓርነት ይኹን ናይ ካልኦት ውድባት፣ ናይ ኣሽሓት ሃገራውያን ውህሉል ታሪኽ እዩ። ሰራሕ ታሪኽ ህዝቢ’ዩ ከምዝበሃል: ብዘይተሳታፍነት ህዝቢ ዝዕወት ቃልሲ የለን። ስለዚ ህዝቢ ኤርትራ ንብረታዊ ቃልሲ ምእንቲ ናጽነት ምኻኑ ኣሚኑ ኣብ ጎኒ ሰውርኡ ተሰሊፉ። ህዝባዊ ቃልሲ ብምክያድ ድማ ጽንዓቱን ተወፋይነቱን ኣመስኪሩ። ህዝቢ ንዝኣመነሉ ዕላማ ብኹሉ ዓቕሙ ኩቡር ዋጋ ከፊሉ’ዩ ናጽነት ኣረጋጊጹ። ስለዚ ታሪኽ ብረታዊ ቃልሲ 30 ዓመታት ክንብል ኮሎና: ታሪኽ ኩሎም ተጋደልትን ህዝብን: ክቡር ዋጋ ህዝብን ሃገርን ስለዝኾነ: ነቲ ኣወንታዊ ታሪኽ ኣኽቢርና: ንኣሉታዊ ጸሊም ታሪኽ ብዕምቖትን መጽናዕትን ፈሊጥና ንከይድገም ከም መምሃሪ ክንወስዶ: ካብ ዝነበሩ ዝወዓሉ ሰብ ታሪኽ ጽን ኢልና ምስማዕን ምውህላልን ትምህርቲ እዩ።

እቶም ኣብ በበይኑ ግዜን ቦታን ቀጥታዊ ናይ ታሪኽ ተዋሳእቲ ዝነበሩ ናይ ዕድመ ጸጋ ዘለዎም ካልኦት ኣካላት ታሪኽ ክመጹ ክገልጹ ስለዝኽእሉ: ንዝወዓሉዎ ነቲ ዝፈልጥዎ ሓቂ ከድምቑ፣ ንጉጉይ ታሪኻዊ መግለጺ ክነቕፉ፣ ብጭቡጥ ብመርትዖ ዝተሰነየ  መኣረምታ ከቕርቡ ብሕልና ቅኑዕ ብታሪኽ ድማ ግዴታ እዩ። ኣበይ ነይሩ ምባል ግና ኣብ ክንዲ ምውህላል ምንጻግ ስለዝኾነ ኣየርብሓናን’ዩ። ኣየተባብዕን ‘ውን ‘ዩ።

ታሪኽ ኣብ ኩሉ መዳያት ብደቂ ሰባት ዝፍጸም መዓልታዊ ተግባርን ፍጻሜታትን ስለዝኾነ: ዘየቃርጽ መስርሕ ናይ ወለዶታት ቃልስን ውጽኢቱን እዩ። ፍልልዩ ብግዜን መድረኻዊ ምዕባሌኡን እዩ። ናይ ታሪኽን ስነ ሕብረተ-ሰብ ተመራመምርቲ ከምዝገልጽዎ: ታሪኽ ሓደ ኣካል ስነፍልጠት ስለዝኾነ: ኣብ መጽናዕትን ምርምምርን ዝተሰነየ መስርሕ እዩ ይብሉ። ገለ ካብ ናይ ታሪኽ ኣገደስቲ ኣዕኑድ ዝጥቕሱዎ ድማ: ታሪኽ ብግዜን ቦታን: ብፈጸምቱን ናይ ኣፈጻጽማ ኣገባቡን መርዖታቱን ተሰንዩ ክቐርብ: ከም ቀንዲ መለለዪ ናይ ታሪኽ መትከላት ከምዝውሰዱ ይሕብሩ።

ስለዚ ዝኾነ ሰብ ኣብ ታሪኽ ውልቃውን ሓባራውን ኣስተዋጽኦ ስለዘለዎ: ውልቀሰብ ኣካል ናይ ታሪኽ እዩ። ብኣበርክትኡ ፍልልይ ክህልዎ ባህርያዊ እዩ። ምኽንያቱ ሓደ ፈላስፋ ሊቕ ብዘለዎ ፍልጠት ሓዲሽ ምህዞ ንህዝቡ የበርክት። ህዝቢ ድማ ተጠቃሚ ናይ ፍልጠቱ ክኸውን ግድነት እዩ። ከም ኣብነት ምህዞ ተክኖሎጂ ዓለምና መራኸቢታትን ነፈርትን ተጠቀምቲ ኮይና ኣለና። ስለዚ ተራ ውልቀሰባት ኣብ ታሪኽ ህዝቢ ዓቢ ቦታ ኣለዎም።

ብኣንጻሩ ድማ ኢሰያስን ካልኦት ዘይፍትሓውያን ብዝሃንጽዎ ምልካዊ ምምሕዳራዊ ትካል: ኣብ ህዝብን ሃገርን ኣዕናዊ ተግባራት ስለዝፍጽሙ: ጸሊም ታሪኽ ወላ እንተኾነ ኣሉታዊ መዳይ ታሪኽ ናይ ህዝቢ ስለዝኾነ: ጸሊእካዮ ትጉሕፎ ታሪኽ ኣይኮነን። ምኽንያቱ  ናይ 2ይ ኩናት ዓለም ብምልካዊ ምምሕዳር ሂትለር ዝተፈጸመ ጸሊም ታሪኽ፣ ኣብ ቤተመዘክር ጀርመን ብመጻሕፍትን ፊልምታትን ዝተሰነደ ስለዝኮነ፣ ናይ ጀርመን ታሪኽ ኣይኮነን ዝብል ናይ ታሪኽ ተመራማሪ ዘሎ ኣይመስለንን። ፍልልዩ ተሓታትነቱ ነቶም ፈጸምቱ እዩ። እቲ ገበናት ድማ ንዳሕረዋይ ወለዶ ዝውክል ስለዘይኮነ ከም መምሃሪ ጥራይ የገግልግሎ። ስለዚ ካብ ናይ ዕድመ ሰብ ጸጋን ቀጥታዊ ኣካል ታሪኽን ሰባት ብህድኣትን ምስትውዓልን ጽን ኢልካ ምስማዕን ምውህላልን ትምህርቲ እዩ።

የቐንየለይ

ዓወት ንደለይቲ ፍትሒ

ዘልኣለማዊ ዝኽሪ ንሰማእታትና

የሴፍ መንግስተኣብ

02/06/2013