ወርሒ ሰነ ኣብ ታሪኽ ቃልሲ ኤርትራ ኣገዳሲ ምዕራፍ ኣለዋ :: 20 ሰነ ነቶም ምእንቲ ናጽነት ሃገር ክብርቲ ሂወቶም ዝወፈዩ ሓርበኛታት ብመንፈስ እንዝክረላ ረዛን ዕለት ኢያ:: ነቶም ምእንቲ ናጽነት ኣብ ዱር ኣብ ገደል ምስ ከበድቲ ኣጽዋር ጸላኢ ገጢሞም ሂወቶም ዝወፈዩ: ኣብ ከተማ ተወዲቦም ንሂወቶም ከይበቐቑ ምስጢራዊ ስራሕ እናሰርሑ ብጸላኢ ተታሒዞም ኣብ ኣብያተ ማእሰርቲ ብስቓይ ዝሓለፉ ብዓይነ ሕልና ንዝክሮም:: ነቲ ብማዕዶ እናረኣዩዎ ዘይበጽሕዎ ፍትሕን ሰላምን ናይ ምስፋን ዕላማ ኣብ መፈጸምታ ንምብጻሕ ቃል እነኣትወላ ንዘንተ እለት ንውሉድ ወለዶ ክትዝከር’ያ::

ኣብ ጀነቫ ክልተ መዓልቲ ድሕሪ’ዛ ረዛን ዕለት ኣብ 22 ሰነ መርማሪ ኮሚሽን ሰብኣዊ መሰል ኤርትራ ኣብ ናይ ሓደ ዓመት ጽዑቕ ስርሑ: ንልዕሊ 500 ሰባት ኣዘራሪቡ: 160 ጥርዓናት ግዳያት ተቐቢሉ ዘቕረቦ ጸብጻብ: ኣብ ኤርትራ ዝፍጸም ግፍዒ ሳሕቲ ኣብ ገለ ቦታታት ጥራይ ከም ዝርአ ብስእሊ ኣሰንዩ መዝጊብዎ:: ኤርትራ ብፍርሒ’ምበር ብሕጊ ከምዘይትመሓደር ኣረጋጊጹ:ማዕረ ገበን ኣንጻር ሰብኣውነት ተፈጺሙ ክኸውን ይኽእል’ዩ ብምባል ደምዲሙ::

መልሰ-ተግባር ህግደፍ-ህግደፍ ነቲ ዝቐረበ ጸብጻብ ንምቅዋም ኣቐዲሙ ሰፊሕ ምንቅስቓሳት ኣካይዱ:: ነቲ ብውድብ ሕቡራት ሃገራት ቅድሚ 60 ዓመት ኣብ ልዕሊ ኤርትራ ዝተወስደ ግጉይ ውሳኔ ፈደረሽን ምስ’ዚ ኣብ ናጻ ኤርትራ ዝፍጸም ዘሎ ግፍዒ ንምምርማር ብውድብ ሕቡራት ሃገራት ዝተወስደ ስጉምቲ ከተኣሳስሮ ፈቲኑ:: ነቶም ሰንኮፍ ደገፍቱ ሰልፊ ክወጽኡ ጸቕጢ ገይሩ::   ኣብ’ዛ መዓልቲ ጉራጉራ ማህጸን ኣደ ጎሊሑ ተራእዩ::እቶም ብረብሓ ዝዓወሩ ኣብ ኤርትራ ቤትን ንብረትን ዘለዎም: እቶም ደቆም ኣብ ሃገራት ምዕራብ ዘምህሩን ኩርማጅ ህግደፍ ዘየረኻኽበሎም :ኣብ ኤርትራ ፍትሒን ዲሞክራሲን ኣሎ ብምጭራሕ:በቶም ኣብ ኣብያተ ማእሰርቲ ዝሳቐዩ ዘለውን ሂወቶም ዝሓለፉን ኣላጊጾም:: ብዝገደደ ድማ ኣብ ልዕሊ መቓብር ናይ’ቶም ምእንቲ ፍትሒ ኣብ ግንባሮም ተወቒዖም ዝወደቑ ሰማእታትና ደቢሎም::

እቶም ኣተዓባብያ ዝበደሎም በጋሚንዶታት: ብውድብ ሕቡራት ሃገራት ንዝተመዘ ኮሚሽን ከፈራርሁ ተራእዮም:: ነቲ መርማሪ ኮሚሽን ውድብ ሕቡራት ሃገራት ንሰብኣዊ መሰል ኤርትራ ዘቕረቦ ”ኤርትራ ብፍርሂ’ምበር ብሕጊ ዘይትመሓደር” ዝበሎ ዓንቀጽ እውን ብተግባር ኣረጋጊጾም:: ኣብ ሕምብርቲ ኤውሮጳ ጀነቭ  ከፈራርሁ ዝፈተኑ: ኣብ ኤርትራ ኣብ’ቲ ብብረት ዝገዝእዎ ህዝቢ ዝፍጽምዎ ግፍዒ ንምግማት ከምዘየጸግም ብተግባሮም ተኸሺሖም::

ነቲ ኣብ ኤርትራ ዝፍጸም ዘሎ ግፍዒን ጭቆናን ዘቃልዐ ጸብጻብ ንምቅዋም ብህግደፍ ካብ ዝተላእኩ ፕሮፈሰር ኣስመሮም ለገሰ ዝተባህሉ ምሁር ኤርትራዊ ነይሮም:: ንሶም ነቶም ኣብ 1998 ካብ ኢትዮጵያ ንዝተባረሩ ኤርትራውያን ንምሕጋዝ ዝቖመ ማሕበር ዜጋታት ንሰላም መሪሖም:: ነታ ሽዑ ዝወጽአት እተፋናቐሉ”The uprooted” ዝብል ኣርማ እተጻሕፋ ፖስተር ክርኢ ከለኹ ፕሮፈሰር ኣስመሮም ነቶም ካብ መነባብሮኦም ዝተመዛበሉ ኤርትራውያን ንምሕጋዝ ዘበርከትዎ ሞያ ይዝከረኒ ::እዞም ብሞያኦምን ትሕትናኦምን ዝፍለጡ ፕሮፈሰር  : ምልካዊ ጉጅለ ንመንእሰያት ኣብ ጊልያዊ ዕዮ ቆሪኑ: ንኣረጋውያን ብረት ብምዕጣቕ ሃገር ይበታትን ከምዘሎ ከመይ ቢሉ ተኸዊልዎም:: ፕሮፈሰር ኣስመሮም :ነቶም ካብ ኢትዮጵያ ዝተመዛበሉ 70 ሽሕ ኤርትራውያን ድቃስ ብቁጠባን ብምኽሪን ንምሕጋዝ ብዘይዕረፍቲ ይሰርሑ ነይሮም:: ሕጂ ድማ ኤርትራውያን በቲ ናጽነት ኣምጺአ ዝብል ጉጅለ ካብ መነባርኦም ይፈናቐሉ ኣለው ቤቶምን ንብረቶምን ብዶዘራት ይድምሰስ ኣሎ:: መንእሰያት መጻኢኦም ብገደብ ኣልቦ ኣገልግሎት ጸልሚቱ : ኣብ ወርሒ 5 ሽሕ እንዳተሰዱ : ኤርትራ ድሕሪ ሶርያ ዝበዝሑ ስደተኛታት ዘለውዋ ሃገር ከምዝኾነት ዝጠፍኦም ኣይመስለንን :: ነቲ ንዝተወጽዐ ምሕጋዝ ዝብል ባዕሎም ዝመስረትዎ  ኣዕኑድ ናይ’ቲ ዜጋታት ንሰላም ዝብል ማሕበር ህግደፍ እንተኣፍረሶ ሕልናን ሞራልን ክፈርስ ኣይምተገበኦን::

ፕሮፈሰር ኣስመሮም ብትምህርትን ዕድመን በሲሎም ክነሶም ኣንጻር መትከላት መሰል ሰብ ክስለፉ እንታይ ሰይጣን ዓሺርዎም! እቲ ኣብ ሹቕ ዘሎ ገዛውቶም ዶ ኣሰሲዕዎም ይኸውን:: ገዛውቲ ኣበይ ከይከዶም:: ነቶም ኣብ ሽምግልንኦም ድሕሪ ናጽነት ኤርትራ ዝወለድዎም ደቆም ካብ ገዛ ምውራስ ጽቡቕ ሽም እንተዘውርስዎም ምሓሸ:: እቲ ገዛ ህግደፍ ተማሊእዎ ከምዘይከይድ ፕሮፈሰር ኣዐርዮም ይፈልጡ ኢዮም:: ውላዶም ጽባሕ ንግሆ  ኣቦይ ምስ ናይ’ዚ ኹሉ ትምህርቱ: ግናይ ታሪኽ ገዲፉለይ ከይዱ ብምባል ከምዝኸሶም ዘጠራጥር ኣይኮነን::  ፍትሕን ማዕርነትን: ሰላምን ብልጽግናን ኣብ ምስፋን ኣብ ዝካየድ ቃልሲ ፕሮፈሰር መሪሕ ተራ ክጻወቱ ከምዝኽእሉ ኣብቲ ናይ ዓመታት ትምህርቶምን ተመክሮኦምን ስለዝፈልጥዎስ ምኽሪ ዘድልዮም ኣይመስለንን:: ብፍላይ ኣብ’ዚ ክፍኣት ጉጅለ ህግደፍ መሬት መሊኡ ንባሕሪ ኣብ ዝፈሰሉ ዘሎ ጊዜ በየናይ ተኣምር’ዮም ክኽውልዎ:: ምስ’ዚ ብሂወት ኣእላፍ መንእሰያት ዝሕተት ጉጅለ ኣብ ዘይውዓልኩምሉ ገበን ኢድኩም ካብ ምእታው ክልተ ጊዜ ምሕሳብ ብኸመይ ተሰዊርኩም:: ለባም ክጋገ መራግእቲ ነይገድፍ ዝበሃልስ ከም’ዚ ናይ ፕሮፈሰር ምስ ተረኽበ ዶ ይኸውን!

እምቢ ንምልኪ: እወ ንፍትሒ- 26 ሰነ ጀነቫ እቲ ኣብ ጎቦታትን ስንጭሮታትን ኤርትራ ንፍትሒ ብደሙ ዝደለያ: ኣብ ጀነቫ ድማ ብሰላማዊ ሰልፊ ጸዊዕዋ:: ኣብ ታሪኽ ኤርትራ እቲ ዝዓበየ ሰልፊ ተቓለስቲ ተመዝጊቡ:: ብዓይነቱ ብዕላማኡ ብሉጽ:: ኣስታት 8 ሽሕ ሰብ ከም ንህቢ ኣብ ቆጽሊ:ቆጽሊ: ፍትሒ ዓሲሉ:: መዓር ዝጽገ ንህቢ ባዕሉ እቲ ደላይ ፍትሒ ከምዝኾነ ኣረጋጊጹ ይፈልጥ’ዩ::ደገፉ ነቲ ብመርማሪት ኮሚሽን ንሰብኣዊ መሰላት ኤርትራ ዝቐረበ ጸብጻብ ንምግላጽ ሰልፊ ምውጽኡ ድማ : ወጽዓኡ ዓለም ስለዝፈለጠሉ ኣኽብሮቱን ተማእዛዝነቱ ንሕጊ ንምግላጽ ነበረ:: እቶም ሰልፈኛታት ኣብ ነብሶም ግፍዒ ዝወረዶም : ንናጽነት ሃገር ሰንኪሎም ብሰንኪ ምልኪ ካብ ሃገር ዝተባረሩ ምንባሮም ካብ ቃላት ንላዕሊ ኣሳጉማ መሓውሮምን : ተኽለ ሰውነቶምን ይምስክር ነበረ:: ብዙሓት ካብ’ቶም ተጋደልቲ ዳግማይ መስዋእቲ ክንከፍል ድልዋት ኣሎና ምባሎም: ነቶም ብዓብላልነት ኣብ’ቲ ሰልፊ ዝወጽኡ መንእሰያት ዓቢ ፍናን’ዩ::ህግደፍ ዝለበሶ ካባ ገድሊ ድማ ኣብ’ቲ ስንኩላን ኩናት ሓርነት ዝገብርዎ መደረ ዕርቃኑ ወጺኡ:: ጉጅለ ህግደፍ ነቲ ኣብ ህዝባዊ ግንባር ሓርነት ኤርትራ ተሰሊፉ ምእንቲ ፍትሒ ዝተቓለሰ ተጋዳላይ ዝጠለመ ካሕዳይ ምትእኽኻብ ተበለጽቲ ከምዝኾነ ተጋህደ:: መንእሰያት ደቂ ተባዕትዮን ደቂ ኣንስትዮን ብሓባር ንሓደ ዕላማ ተሰሊፎም ታሪኽ ክሰርሑ ከምዝኽእሉ ኣርእዮም:: እዚ ተረኺቡ ዘሎ ዓወት ሓደ ክፋል ናይ’ቲ ንሓርነትን ፍትሕን ዝግበር ዲፕሎማስያዊ ቃልሲ’ ከምዝኾነ ብዙሓት ተሳተፍቲ ተሰማሚዖምሉ:: በዚ ንህግደፍን ሰራውሩን ኣነቓነቑ  ዓበድበድ(hysteria) ዘእተወሉ ሰልፊ : ደላይ ፍትሒ ክሕበን ይግባኦ::ዘዛኒ ጊዜ ከምዘይኮነ ግን ኣብ ውሽጢ ሃገርን ኣብ ከባቢን ዝውላዕ ቀይሕ መብራህቲ ይሕብረና’ሎ::ንቕሓትናን ትኩርነትናን ክብ ብምባል ሃገር ሰማእታት ዓቂብና: ፍትሒን ዲሞክራሲን ዝሰፈና ኤርትራ ንመጻኢ ወለዶ ከነረክብ ንተዓጠቕ::

ደጎል ድራር