Visit the new AsenaTv Website

https://asenatv.com

ሃገራዊ ባህርያትና

ኣማኑኤል ሳህለ ብ 1871 ሃገር ኢጣልያ ነቶም ገዛእታ ሰጒጓ ናጻ ምስ ወጸት: ኢጣልያስ ከም ሃገር ተፈሊጣ: ኢጣልያውያን ግን ከም ህዝቢ ተፈጢሮም ዲዮም? ዚብል ዘረባ ይቃላሕ ነይሩ። ከምዚ ኪብሃል ከሎ: ነታ ሓዳስ ሃገር ኣብ ሓድነትን ራእይን እተመርኮሰ

ኣማኑኤል ሳህለ

ብ 1871 ሃገር ኢጣልያ ነቶም ገዛእታ ሰጒጓ ናጻ ምስ ወጸት: ኢጣልያስ ከም ሃገር ተፈሊጣ: ኢጣልያውያን ግን ከም ህዝቢ ተፈጢሮም ዲዮም? ዚብል ዘረባ ይቃላሕ ነይሩ። ከምዚ ኪብሃል ከሎ: ነታ ሓዳስ ሃገር ኣብ ሓድነትን ራእይን እተመርኮሰ ፍሉይ ባህርይ ወይ መንነት ዘልብሱዋ ህዝቢ ምስኣ ተፈጢሮም ዲዮም ከም ምባል እዩ ነይሩ።

ሃገር ማለት: ካብዝን ካብትን ኣህዛብ ኣኻኺብካ: ዶብ ሓናጺጽካ: ባንዴራ ተኺልካ ጥራይ ዚስራሕ ኣይኮነን። ምናልባት ብኸምዚ መገዲ እተደኮና ሃገራት ይህልዋ ይኾና: ማለት: ሕደ ራእይን ዕላማን: ተመሳሳሊ ሕሉፍ ተመክሮታትን ስለ ዘሎካውን ህዝቢ ኣኻኺብካ ነቲ ዝጻባኣካ ሓይሊ ሰጒግካ: ሃገር ዘይትድኮነሉ ምኽንያት የልቦን። ዝበዝሓ ኣብ ደቡብን ሰሜንን ኣመሪካ ዘለዋ ሃገራት: ነዚ እተጠቕሰ ዓይነት ኣፈጣጥራ ዘንጸባርቓኦ ይመስላ።

ሓደ ዓርከይ ኣሎ: ኩሉ ግዜ: ንሕና (ኤርትራውያን) ካበይ ዝመጻእና ህዝቢ ኢና? እናበለ ዝሓተኒ። ኣነ ግን ነዛ ካበይ ዝመጻእና ኢና እትብል ሕቶ ብዙሕ ኣይግደሰላን እየ: ከመይሲ እቲ ቀንዲ ዘገድስ ካበይ ከም ዝመጻእና ዘይኮነስ: ኣብዚ ግዜዚ እንታይ ኢና? ብኸመይ መገዲኸ ንምራሕ ኣሎና? እንታይ እዩኸ መጻኢ ዕድልና?… ዚብል ሕቶታት ኮይኑ ይስመዓኒ።

ካበይ ከም ዝመጻእና ምፍላጥ እኮ ጽቡቕ እዩ። ግን ብመጀመርታ ከምዚ ዝበለ ሕቶ ንኣንትሮፖሎጂስት (ብዛዕባ ወድሰብ ዘጽንዑ ሊቃውንቲ) እንተ ገደፍናሎም ይሓይሽ። እንተ ዘይኮይኑ: እቲ ብግምት ዚወሃብ መልስታት ኣብ ምፍልላይን ኣብ ዘየድሊ ስምዒታትን ቅርሕንትን ከእትወና ስለ ዚኽእል ክንጥንቀቕ ይግባእ።

ኣብዚ እዋንዚ: ኣብቲ ብዲ ኤን ኤ (DNA) ዚግበር ዘሎ መጽናዕቲ እንተ ተመልከትና: ብዛዕባ ወድሰብ ዘስደምም ሓበሬታ ክንረክብ ንኽእል። ምናልባት ኣነ ካብ ምስ ሓደ ኤርትራዊ ወዲዓደይ ምስ ሓደ ቺናዊ ዝያዳ ዝምድና ይህልወኒ ይኸውን። ምናልባት ናይ ኣመሪካ ፕረሲደንት-ነበር ጆርጅ ቡሽ ካብ ምስ ዓዲ እንግሊዝ ዝያዳ ምስ ናይ ኣፍጋኒስታን ጣሊባን ዝምድና ይህሉዎ ይኸውን….።

ኩሉ ህዝቢ ሃገራት ዓለም: ካብዝን ካብትን እተኣኻኸበ እዩ። እዛ ቅድሚ ሰብ እተፈጥረት ዓለምና: ቀደም ጥራያ እያ ነይራ። ኣብ ሓደ ሃገር ከም ሳዕሪ ዝበቖለ ህዝቢ የልቦን። ወድሰብ ካብ ጥንቲ ብሓያላት ወረርትን ገፋዕትን ኪስጎግን: ኪስደድን: ብዂናት ካብ ቦታ ናብ ቦታ ኪፈናቐልን: ብጥሜት ምኽንያት ኣብ ዘይዓዱ ኸይዱ ኣስፍሩና ኪብልን ዘመናቱ ኣሕሊፉዎ እዩ። ስለዚ ዶብ ሓንጺጽካ ባንዴራ ተኺልካ ሃገር ብምስራሕካ: ህዝቢ ፈጢርካ ማለት ኣይኮነን። ህዝቢስ ተሰዳድን ተፋናቓልን ወትሩ ዓዋድን እዩ። ሃገራዊ ህዝቢ ንምዃን ግን መብዛሕታኡ ግዜ ቀስ እናበለ ዚጎዓዝ መስርሕ እዩ።

ይኹንምበር: ሓደ ኣብ ሓደ ክልል ንነዊሕ ዘመናት ብሓደ ተሳኒዩ ዝነብር ዝነበረን: ሕደ ተመክሮን: ተመሳሳሊ ሽግርን ሓጎስን ዘሕለፈ: ናይ ሓባር ጸላእን ፈታውን ዘጥረየ: ብንግድን ብሓድሓደ ባህልታትን ወግዕታትን እተኣሳሰረ: ሕደ ራእይ ዘለዎ: ከም ሃገር (nation) ኪፍለጥ ይኽእል። በዚ መሰረትዚ: ልኡላውነቱን መንነቱን ናጽነቱን ባህሉን ንምዕቃብ ዶባቱ የጠናኽር: ባንዴራኡ ድማ ይተክል።

ኣብ ኤርትራ: 9 ብሔራት ኢና። እቲ ንትሽዓተና ዝኣስረና ማሕበራዊ ኣፋትል: ብዝያዳ: ናይ መግዛእቲ ተመክሮን (ብሓደ እተኻፈልናዮ ስቓይን: ቃልስን: ዝኻዕበትናዮ ግብረመልስን ወዘተ..): ንግድን ከምኡውን ኣብ ውሽጢ ብዶብ እተደረተ ሃገር ብምህላውና እዩ። ካብዚ ቀጺሉ ዚመጽእ ድማ: ንኹሉ ዚጥርንፍ እኳ እንተ ዘይኮነ: ሓፈሻዊ ባህልታትናን ክብርታትናን እዩ። ይኹንምበር: እቲ 30 ዓመታት ዝወሰደ ናይ ሓርነት ቃልሲ: ካብ ኩሉ ንላዕሊ ነቲ ሓድነትናን መንነትናን ኣጠናኺሩዎ እዩ። ስለዚ እቲ ኤርትራዊ ዚብሃል ህዝቢ ብደም ስዉኣታትናን ብተጋድሎ ህዝብናን እተፈጥረ ከም ዝኾነ ኪርሳዕ ኣይግባእን።

ሓድሓደ ሰባት ናብ ወጻኢ ሃገር በጺሖም ይምለሱሞ: እቲ ዘመድ ቤተሰብ: እሞ ከመይ እዮም እቶም ህዝቢ: ብሩኻት ድዮም: ተቐብልቲ ኣጋይሽ ድዮም? ብምባል ይሓትት። እቲ ዝምልሽ ከኣ ነቲ እተጓነፎ ኣጋጣሚታት ብምዝካር: ፍርዱ ይህብ፤ ሕያዎት እዮም…. ክላ: ተባኣስቲ እዮም… ህዉኻት እዮም… ተንኮለኛታት እዮም ወዘተ..። ብሓደ ክልተ ሰባት: ብጽቡቕ ይኹን ብሕማቕ: ኩሉ ይልከም ኣሎ ማለት እዩ።

እሞኸ: ናይ ሓደ ህዝቢ ባህርያት ኣብ ምግምጋም: ከምዚ እዩ ከምቲ እዩ ክንብል ንኽእልዶ? እንተ በልናኸ: ኣብ ምንታይ ተሞርኪስና ኢና ንፈርድ ዘሎና?

ብመሰረቱ: ብዙሕ ሰብ ደጋጊሙን ንሓያሎ ዓመታትን ብዛዕባ ሓደ ህዝቢ: ከምዚ እዩ ባህርያቱ ኪብል ከሎ: ገለ ሓቅነትስ ኪህልዎ ይኽእል እዩ ዚብል ገምጋም ኪውሰድ ይከኣል።

ሓደ ህዝቢ ብእተፈላለየ ምኽንያታት: ሓፈሻዊ ሃገራዊ ባህርያት ከጥሪ ይኽእል እዩ። ንነዊሕ እዋን ብሓደ ዝነብር ህዝቢ: ብሕሱም መግዛእቲ ይኹን: ብሓባራዊ ናጽነት: ብሓባራዊ ስቓይን ደስታን: ብዂናትን ብጥሜትን: ብስደትን ብምፍንቓልን: ነዚ ኹሉ ብድሆታት ድማ ብምምካት: ወይ ነቲ ጽቡቕ ኣጋጣምታት ኣብ ተመክሮኡ ብምምዝጋብ ዚፈጥሮ ሓባራዊ ስእሊ: ከምኡውን ኣብ ሓድሓደ ፍጻመታት ብዘርእዮ ሓባራዊ ግበረመልስታትን: እቲ ኩነታት ኣብ ኣእምሮኡ ብዚፈጥሮ ሓባራዊ በሰላታትን: ሓባራዊ ዝኾነ ባህርይ ከንጸባርቕ ይኽእል እዩ።

ሓንቲ ኣብ ኣኼባታት ኤርትራውያን ብተደጋጋሚ መገዲ እትቃላሕ ንናይ ኤርትራውያን ባህርይ እትምልከት ዘረባ: ዘይምስምማዕን ትዕግስቲ ዘይምህላውን ሓሓሊፍካ ድማ ምብኣስን እትብል እያ። እዛ ዘረባዚኣ ሓቂ እንተ ደኣ ኾይና: ከመይ ገይሩ እዩ እቲ ዘይምስምማዕ ኣብ ሓንጎል ኤርትራዊ ኪሰፍር ክኢሉ?

ቅድሚ ኣብ ትንተና ምእታውና ግን ሓደ ክንዝክሮ ዘሎና ነገር ኣሎ። ዘይምስምማዕ ብመሰረቱ ሕማቕ ባህርይ ኣይኮነን። ሰብ ኮይኑ: ምስ ካልእ ሰብ ብኹሉ ሸነኻት ኪሰማማዕ ኣይክእልን። ኩሉ ሰብ ሕደ ዓይነት ኣተሓሳስባ ኪህሉዎ ኣይክእልን። ማሺን ጥራይ እዩ በቲ ዝተመልኦ ፕሮግራማት ተመሪሑ ሕደ ዓይነት ኣተሓሳስባ ዘቕርብ። ኣብ ዚሓስብ ሰብ ግን ናይ ርእይቶታትን ትዕዝብትን ግምገማን ፍልልያት ኪህሉ ባህርያውን ኣድላዪንውን እዩ።

እቲ ጸገም: ነቲ ዘይምስምማዕ ኩነታት መዕለቢ ክትረኽበሉ ዘይምኽኣል እዩ። እተፈላለዩን ዘየሰማምዑን ሓሳባት ይቐርቡ: ይዝተየሎም: ርእይቶታትን ገለጻታትን ይወሃቦም: ብድሕርዚ ናብ ድምጺ ይሓልፉ: ሓደ ካብቲ ዘከራኸረ ነጥቢ ድማ ብድምጺ ይዕብልልን ይስዕርን። ብኸምዚ መገዲ ከብቅዕ ዚግባኦ ዘተ: ኣብ ገለ ወገናት ናይ ምእዳም ባህርያት ይረአ። እቲ ክትዕ ኣብቲ ጉዳይ ክንዲ ዘተኩር ኣብ ውልቀሰባት የተኩር። ጓል መገዲ ይፍጠር: ዘይምርድዳእ ይመጽእ: ብባእስን ቆየቓን ብምብትታንን ድማ ይዛዘም። ስለምንታይ ግን?

ገለ ካብቲ ኣብ ኤርትራውያን ዚረአ ናይ ዘይምስምማዕ ባህርያት ብግምት ከምዚ ኣብ ታሕቲ ተዘርዚሩ ዘሎ መበገሲታት ኪህልዎ ይኽእል፤

  1. ባዕዳዊ መግዛእትን ናይ ፈላሊኻ ምግዛእ ሜላኡን

ባዕዳዊ መግዛእቲ: ካብቲ ንሓደ ህዝቢ ነንሓድሕዱ ከም ዘይሰማማዕ ዚገብሮ ምኽንያታት ሓደ እዩ። ከም ናይ ኤርትራ ተኸታታሊ መግዛእቲ ኸኣሞ: ሱር ዝሰደደ ናይ ዘይምስምማዕ ባህርያት ኪፈጥር ባህርያዊ እዩ። እቲ ባዕዳዊ ገዛኢ: ዕምሩ ንምንዋሕ ኣብ መንጎ ሰባት ምፍልላይ ንምእትትታው እንተ ዘይኮይኑ ካልእ ኣማራጺ የብሉን። ፈላሊዩ ጥራይ እዩ ኪገዝእን ኪምዝምዝን ዚኽእል። ስምምዕ እንተሎ: ህዝባዊ ውዲት ኪእለም ስለ ዚኽእል: እቲ ባዕዳዊ ገዛኢ ስምምዕን ስኒትን ኣይፈቱን እዩ። ስለዚ እቲ ህዝቢ: ናይ ዘይምስምማዕ መንፈስ ይሓድሮ: ከይተፈለጦ ድማ ነዚ ኣሉታዊ ባህርይዚ ከም ኣመል ወይ ከም ባህሊ ገይሩ ይርዕሞ።

  1. እኹል ተመክሮ ምሕደራ ዘይምህላው

ቅድሚ ምምጻእ ኢጣልያውያን: ኤርትራ ልሕሉሕን ፊውዳላውን ምትእስሳር ብዝነበረንን: ምሉእ ናጽነት ብዘይወነናን ኣውራጃታት ወይ ከባቢታት ዝቖመት ኮይና መረብ ምላሽ ወይ ባሕርነጋሽ ዚብል ስም ሒዛ እያ ትመሓደር ዝነበረት። ግን ከም ናጻን ልኡላዊትን ሃገርን ኮይና ብገዛእ ዜጋታታ ክትመሓደርን ክትምራሕን ዝጀመረት ሕጂ ድሕሪ ናጽነት እዩ። ስለዚ ሃገራዊ ዝኾነ ብቑዕ ናይ ምምሕዳር ወይ ምሕደራ ባህሊ: ወይ ተመክሮ ኣጥሪና ክንብል ኣይንኽእልን። እዚ ድማ ብገለ ሸነኻቱ ኣብቲ ኣብ ምምሕዳር እነርእዮ ባህርያት ከንጸባርቕ ክኢሉ እዩ። ኣብቲ ናይ ዘይምስምማዕ መንፈስና ድማ ኣበርክቶ ገይሩ እዩ።

ምናልባት ካብ ህግደፍ እተመሃርናዮ ኣገባብ ምሕደራ እንተሎ ድማ: ብስድነትን ፋሉልነትን እተዓብለለ ምሕደራ እዩ። ኣብ ኣኼባ: ጸርፊ። ኣብ ዘተ: ምዝንጣልን ምስትንዓቕን። ኣብ ኣኼባ ሚኒስትራት ድማ ኣሽካዕላልን: ምድሃልን: ምቍንጻብን እዩ። ገሊኡ ድማ ብጽፍዒታትን ብቴስታታን እተሰነየ እዩ። እሞ: እንታይ ደኣ ዘይገበርና? መብዛሕትና: ንኣታቶም ዶ ኣይኮናን ከም ኣብነት እንወስዶም ዘሎና? እዚ ስርዓትዚ: ካብቲ ክፉእ ዚገብረካስ: ክፉእ ዚምህረካ ይበዝሕ።

  1. ናይ ምጥርጣርን ዘይምትእማንን ኩነታት

ብባዕዳዊ መግዛእቲ ዝተኣታተወን ብህግደፍ ዝጸደቐን ናይ ቀቢላነትን ኣውራጃውነትን ሃይማኖታውነትን ስምዒታት ኣብቲ ህዝቢ ናይ ምጥርጣር ባህርያት ኣተኣታትዩ እዩ። ወድመን እዩ ዝገዝኣኒ? እንታዋይ እዩ ኣብ ገዛእ መሬተይ ዝጉይትተለይ? ንሱ ኣብ ስልጣን እንተ ደዪቡ: ወገነይ ጥራይ ኢዶም ኪኸዱ እንድዮም…እስከ ዘይወዲ ዓደይ ኣብዛ ዓደይ መጺኡ ጃርዲን ይጀምር: ኣብኣ ይረኽባ….ወዘተ.።

  1. ጉድለት ሓድሕዳዊ ምክብባር

ብብዝሒ ደኣ ኣይኮነን እምበር: ገለ ካብቲ ባህርያትና ንሓውና ምንዓቕ እዩ። ንሓውኻ ክትንዕቕ ከሎኻ ድማ: ብተዘዋዋሪ መገዲ ንጓና ከተኽብር ግድን እዩ: ማለት ነቲ ናይ ጓና ዝኾነ ኩሉ ነገራት ከም ልዑል ጌርካ ትወስዶሞ: ነቲ ናትካ ወይ ናይ ሓውኻ ድማ ኣትሒትካ ትርእዮ። ከምዚ ዓይነት ባህርያት: ብግዜ ጣልያንን እንግሊዝን ብፍላይ ድማ ብግዜ ሃይለስላሴ ኣብ ገለ ኣጋጣሚታት ይረአ ነይሩ እዩ። ባህርያት ድማ ካብ ሓደ ወለዶ ናብቲ ካልእ ወለዶ ብወግዕን ያታን ታሪኽን ጽውጽዋይን ወረታትን ደርፍን ምስላታትን ወዘተ. ስለ ዚተሓላለፍ: ከምዚ ዓይነት ተርእዮ ኣብ ህዝብና ብገለ ሸነኻቱ የንጸባርቕ እዩ።

ምናልባት እዝን ክንድዝንዶ ይኸውን ኣብ መንጎና ዘይምስምማዕ ዚፈጥር ዘሎ? ከምዚ ኪብሃል ከሎ ግን: እቲ ናይ ዘይምስምማዕ ባህርያት ኣብ ደምና ኣትዩ ምሳና ይነብር ኣሎ ማለት ኣይኮነን። ምስ ግዜን ኩነታትን ዚልወጥን ዚበንንን እዩ።

ይኹንምበር ምፍላጡ: ወይ ምኽንያቱ ክትፈልጥ ምፍታን: ነቲ ሽግር ንምፍታሑ ይጠቅም እምበር ኣይጎድእን።

aseye.asena@gmail.com

Review overview
18 COMMENTS
  • Branna.B August 7, 2015

    It is very nice article. I hope every Eritrean will learn something from this article.

  • k.tewolde August 7, 2015

    LET’S HUDDLE UP AND LEARN FROM THE MAESTRO. THE TRUE MEANING OF THE MAKING OF A NATION ,AND NATIONALISM. IT CANNOT BE PRESENTED IN A MORE EDIBLE WAY. THANKS AGAIN, EMANUEL.

  • Teclay August 7, 2015

    መምህር Amanuel Sahle

    You said that “ብኹሉ ሸነኻት ኪሰማማዕ ኣይክእልን። ኩሉ ሰብ ሕደ ዓይነት ኣተሓሳስባ ኪህሉዎ ኣይክእልን። ማሺን ጥራይ እዩ በቲ ዝተመልኦ ፕሮግራማት ተመሪሑ ሕደ ዓይነት ኣተሓሳስባ ዘቕርብ። ” …Thank you for your statement.You are right Dr. .Fro example,today i found out your article contradictory(even the paragraphs contradict to each others)
    Let me mention only 2 points:
    1,,,”ሓደ ዓርከይ ኣሎ: ኩሉ ግዜ: ንሕና (ኤርትራውያን) ካበይ ዝመጻእና ህዝቢ ኢና? እናበለ ዝሓተኒ።” ..Your friend is right..One must know correctly who is he ? his father,his mother,his village and so on ..A very good example for this is, the book ‘the Roots by Alex Haley’.
    2,,”ኣብ ኤርትራ: 9 ብሔራት ኢና። ……: ሓፈሻዊ ባህልታትናን ክብርታትናን እዩ። ይኹንምበር: እቲ 30 ዓመታት ዝወሰደ ናይ ሓርነት ቃልሲ: ካብ ኩሉ ንላዕሊ ነቲ ሓድነትናን መንነትናን ኣጠናኺሩዎ እዩ። ስለዚ እቲ ኤርትራዊ ዚብሃል ህዝቢ ብደም ስዉኣታትናን ብተጋድሎ ህዝብናን እተፈጥረ ከም ዝኾነ ኪርሳዕ ኣይግባእን።”…..Really???Do you mean we are now more united than the time when we were under the so called occupation??? Even though i have heard these statements several times in HGDF meetings and Tv Ere,i don’t see any proof on the ground…Are we united also with the Rashaidas???

    Ps ..Brothers and sisters if you haven’t read yet the book (Roots by Alex Haley ),i recommend you to read it.It is very interesting book,i am sure you will like it.

  • Desu August 7, 2015

    Isaias has worked hard on the “hade hzbi hade lbi” propaganda to stop the thought process of individuals and create zombie like mindless folower mentality. The message is “stop thinking, I will do the thinking for you just follow like sheep and clap your hands after every sentence I say.

  • k.tewolde August 7, 2015

    Desu, allow me to rephrase your last statement,’ clap your hands after I finish my sentence, don’t you dare interrupt me!!’, and he scowls at the followers , they put their head down and abide unconditionally. The beating of the human soul goes on……..for the last five decades.

  • A H August 8, 2015

    What is this 1871 that the Italians became free from their colonizers? Is this real? Is it a fact? Really; supported by books? Do you mean Italy occupied Eritrea after 9 years been got free from their colonisers? When was Bennito Mosolini became the leader of Italy?
    You not making sense, my friend. Check out your facts!!!!!!!

    • towedeberhan weldedawit August 8, 2015

      1871 was the unification of Italy. Before that time there was no Italian nation as such. There were different regions with no common interest. That is why Unification leaders like cavour, Mazzini and Garibaldi fought hard for one strong United Italy to catch up with the developed Europe which they achieved it in 1871.

  • abraham August 8, 2015

    Ane zgermeni neger alo etom minbab nfetu azina whudat ena kabzi alutawi bahryat win tegelagilna ena.eti xegem ezi article netom minbab zeyfetwu kab godena zereba kiaryu ziweelu eyu zigbae slezi bkhemey nabatom nebxhayo?zehzneni eti zenibib 5% eyu zikhewn zterefe 95% kab 03 eyu draru. Ezi dma sseb haki nkeyfelt yigebro. Kem wixietu dma kab godena semiom yizarebu emo atrirka kabey rekibkaya entelkayom yiblu nerom yiblukha zehznyu.

  • jabir August 8, 2015

    we need to disperse such articles to all people who are living in different parts of the globe for I strongly believe that it will have a significant impact in our lives . As always I applaud the effort that is exerted by memhir Amanuel to share his valuable knowledge to the public .

  • A H August 8, 2015

    Yes, the unification period of Italy as a united country took from 1814-1861 and then started to colonize Africa and other continent. But, there is a descripenses in the way it was written, you can not say that Italy got free from colony in 1871. That should be corrected, especially if Mr. SAHLE IS A TEACHER, thank you.
    ብትግርኛ ክትንበብ ከላ ቅንዕቲ የላን፡ ጣልያን ንገዛእታ ኣባሪራ(ሰጒጓ) ነጻ ምስ ወጸት ማለት When Italy becomes free out of its Colonisers. I am not trying to take a mik out of you, thank you.

  • amanuel sahle August 8, 2015

    A H you are right.In fact 1871 is the time that the unification was finished and Italy began its life as a country.
    thank you.

POST A COMMENT