ታሪኽ ውርደትን ጥልመትን

(The Shaming of a People)

ኣማኑኤል ሳህለ

 

ኤርትራ ካብተን ኣብ ገማግም ቀዪሕ ባሕሪ ዚርከባ ሃገራት፡ ንበይና ብብዙሓት ብሄራት ዝቖመት ሃገር ኮይና በቲ ናይ ኢትዮጵያ ወይ ንግስነት ሽዋ ፊውዳላውን ገባትን ምኩሕን ማእከላይ መንግስቲ ክትሳቐ መዋእል ዘሕለፈት ሃገር እያ። እቲ ተደኲናትሉ ዘላ ቦታ፡ ስትራተጅያዊ ብምዃኑ፡ ብኹሉ ሸነኻት፡ ወራርን ከበድቲ ብድሆታትን መግዛእትን ብዝበዛን ገጢሙዋ እዩ። ክሳዕ ሕጂ’ውን ይገጥማ ኣሎ።

 

ሃገራውነት ኤርትራ ነዊሕ ዝገበረ ተርእዮ ኣይኮነን። ንርእሳ እዛ ሕጂ ኤርትራ እትብሃል ዘላ ሃገር፡ ከም ጀዮግራፍያውን ፖለቲካውን ቁጠባውን ኣካል፡ ብጣልያን እያ ቆይማ፣ ኤርትራዊ ሃገራውነት እውን ቀስ እናበለ እዩ ኣብቲ ግዜ’ቲ ዝጀመረ። እቲ ሰፊሕን ዓሚቝን ንኹሉ ዘሕበረ ናይ ድልዱል ሃገራውነት ስምዒት ግን፡ ኣብቲ እዋን 30 ዓመት ዝወሰደ ሓርነታዊ ብረታዊ ቃልሲ እዩ ኪገሃድን ኣብቲ ህዝቢ ኪሰርጽን ዝኸኣለ። ኣብዚ መስርሕ’ዚ፡ ህዝቢ ኤርትራ ንመጀመርያ ግዜ ልዑላውነቱ ኣረጋጊጹ፡ መንነቱ ኣነጺሩ፡ ሃገራውነቱ ድማ ኣብ ደሙ ኣስሪጹ። ግን …………… ብወገን ህዝቢ ደኣምበር፡ ብወገን እቲ ናጽነት ዘምጸአ መሪሕነትሲ፡ እቲ ሃገራውነት ከም መጠበሪ እዩ ተጻዒሩሉ ነይሩ ኪብሃል ይከኣል። ንኽፈርስ እዩ ተሃኒጹ ነይሩ። ንኽሽየጥ እዩ ተኻዕቢቱ ነይሩ። ንኺዓኑ እዩ ተሰኒዑ ነይሩ። ንኺበርስ እዩ ተኾስኲሱ ነይሩ። መሪሕነት ዝጠለሞ ሓርነታዊ ቃልሲ እዩ ነይሩ! ገድሊ ኪጥለፍ ዝጀመረ ኣብቲ እዋን’ቲ እዩ። ናይ ጥልመት ሰላሕታ ወራር!!

 

”ወደባት ዓደይ ይረኣየኒ’ሎ” ተባሂሉ ተደሪፉስ፡ መንእሰያት ኤርትራ ናብ ገድሊ ውሒዞም። ኣብዚ እዋን’ዚ ግን እተን ብሃገራዊ ስምዒት ዝረኣያና ዝነበራ ወደባት ናብ ዕዳጋ ዝወርዳ ዘለዋ ይመስላ ኣለዋ’ሞ፡ ኣብቲ ኤርትራዊ ዝነብረሉ እተፈላለየ ኵርንዓት ዓለም፡ ውሽጣውን ደጋውን ንብዓት ይውሕዝ ከም ዘሎ ንኹሉ መስተውዓሊ ሰብ ብሩህ ኪኸውን ይግባእ።

 

”ዓደየ ዓዲ ጀጋኑ” ብምባል እውን ተደሪሱ፡ ብክራር ተሰኒዩ ተቓሊሑ። ነዊሕ ከይጸንሐ ግን ሃገርና ናይ ካድረታትን ናይ ሸየጥቲ ዓድን መሐንበጢ ደንበ ኾይና ንኽትቅጽል ጸገም ኣየጋጠማን።

 

”ሽገይ ሃቡኒ” ኪብል ደሪፉ ተወልደ ረዳ። እታ ሽግ እኳ ብልመና ኣይኮነትን መጺኣ፡ ብመሪር ቃልሲ እያ መጺኣ። ከም ብሓድሽ ተወሊዓ ናብ ጸላኢ ክትምለስ ግን ንምንታይ ኣድለየ? ኣብ ጸልማት ክንነብር ስለ እተደልየ ድዩ? ጸልማት ዘምጽኡ ደኣ ቀደምሲ ነይሮም እንድዮም። በዓል መነሊክን ሃይለስላሴን ደርግንከ ንመን ክንህቦም? ንሃገርካ ኣጸልሚትካስ ንሃገር እንዳማትካ ብርሃን ክትህብ ምድላይስ ምስ ምንታይ ይቝጸር?!!

 

ንናቕፋ ሰጊረን ኪሓልፋ ኣብኣ ከም ዝተረፍተታ ዘስምዕ ደርፊ እውን በቶም ክቡር ህይወቶም ዝሰውኡ ተጋደልቲ ተደሪፉ ነይሩ። ኣብ ኣኽራናትን ስንጭሮታትን ኤርትራ ተቓሊሑ።  እዘን ተረፍቲተን እተባህላ ባእታታት፡ እተን ንኤርትራ ከጽንታ እተበገሳ ናይ ደርጊ ሰራዊት እየን። እንታይ’ሞ፡ ኣብዚ ቀረባ ግዜ ኤርትራዊ መንእሰይ ንሳዋ እናተዀብኮበ ኪውሰድ ከሎ፡ ተረፍመረፍ ተረፍተትቲ ግን ብኣውቶቡሳትን ብናይ ውልቂ መኻይንን ገይረን ንባጽዕ ኣትየን ይዛነያ ከም ዝነበራ ኩሉ ሰብ ብጓህን ትካዘን ብሕርቃንን ምስ ሕሩር ልቡን ተዓዚቡወን እዩ። ኣይተሰዓርናን ኪብላ እውን ደፊረን። ሓቀን ከኣየን፡ እቲ መራሒና ”ኣይከሰረናን” ኪብል ካብ ዘየሕፈሮ፡ ተረፍመረፍ ደርጊ ድማ ”ኣይተሰዓርናን” ንኺብሉ ከመይ ኢሉ ኪእግሞም ይኽእል?

 

እንተ እቲ ዶብ እሞ፡ ቅድም በቲ ዶብና! ወሰንና! ጠረፍና! ዚብል ከንቱ ጭርሖታት ጸሚምና ኢና። ናይ ኣምሰሉ ብመሪሕነት እተበገሰ ጭርሖታት ንምህዳእ ደም ብዙሓት ንጹሃት ፈሲሱ። ደሓር ግን እቲ ዶብ ዚርኢ ዝነበረ ኣዒንቲ መራሕቲ ህግደፍ ብሃንደበት ግዲ ዓዊሩ ኾይኑ፡ ወይ ድማ ሕቡእ ኣጀንዳ ነይሩዎ ግዲ ኾይኑ፡ ዶብ ዚብሃል ነገር የልቦን ዘስምዕ ዘረባታት ተቓሊሑ። እሞ ናብቲ ቅድመ-ጣልያን ዝነበረ መዋዕል ዲዮም ኪመልሱና ደልዮም? ኤርትራ ደኣ ኤርትራ ክትከውን ዝኸኣለት ዶብ ምስ ተገብረላዶ ከይኮነ? ቅድሜኡ ደኣ ኣብቲ ዞባ ሰሜን ኢትዮጵያ ኮይና እንድያ መፍቶ ወረርትን ዘመትትን ኮይና መዋእላ ዘሕለፈቶ። ናብኡ ንምምላስ ደኣ፡ 30 ዓመት ብረታዊ ኲናት እንታይ ኣድለየ? ነዚ ክትግዕታዶ ትርህጻ እዩ ነገራቱ!!!

 

”ባርነትዶ ናጽነት” ዚብል ጽሑፍ ድማ ነይሩዎ እቲ ናይ ረፈረንደም መምረጺ ካርድ። ”ናጽነት” ኪብል መሪጹ የዋህ ህዝቢ። መሲሉዎ ናጽነት ዚረክብ። ኣብቲ ካርድ ”ባርነት” እተጻሕፈሉ ምኽንያት፡ ምስ ኢትዮጵያ ክትከውን ምስ እትመርጽ፡ ባርነት ኢኻ ትመርጽ ዘሎኻ ማለት እዩ ነይሩ። ግርም፡ ኣብዚ እነሆ ጨለነት!! ድሕሪ ነዊሕ ኪደት ግን፡ ባዕሉ እቲ መራሒ፡ ክልተኡ ህዝቢ ሓደ ኣይኮነን ዚብል ሰብ ጥዑይ ከም ዘይኮነ ዘስምዕ ቃላት ተዛሪቡ። ህዝቢ፡ ባንዴራ ኢትዮጵያ እናኣምበልበለ ንመራሒ ኢትዮጵያ ከም ዚቕበል ተገይሩ። እቲ ናይ 30 ዓመታት ስምብራት ተረሲዑ። እቲ ናፓልምን ህዝቢ ዘጽነተ ደብዳብን ከም መዘናግዒ ምርኢት ተወሲዱ። እዚ ደኣ ብዘይ ናይ 30 ዓመት ኲናት ኪኸውን ይኽእል ነይሩ እንድዩ። ቅድሚኡ በዓል ኣቦይን ብጾቶምን ብጥዑይ ምኽንያት ይኹን ወይስ ብድኹም ምኽንያት፡ ኣብቲ ”ኤርትራ ምስ ኢትዮጵያ፡ ሓንቲ ኢትዮጵያ” ዚብል ጭርሖ ይኣምኑ ነይሮም እዮም። ሕጂ ካብ መቓብሮም ተንሲኦም እንተ ዚርእዩስ እንታይ ምበሉ ነይሮም? ምናልባት በዚ ሕጂ ዚረአ ዘሎ ኣብ ”ጥልመት” እተሰረተ ናይ ምድማር ወደኽደኽ ደስ ምበሎም (ውሽጣዊ ባህጎም ኣንድነት ስለ ዝነበረ)፡ በቲ ምብራስ ሃገርን ምጽናት ህዝብን ምብራዝ ባህልን ግን መዓንጥኦም ምሓረረ። ነዚ ናይ ሃገርና ጉዳይ ትርጉም እኮ ስኢንናሉ።

 

መውጻእቲ ሓራ ኤርትራ ብእልልታን ፈንጠዝያን ተሰንዮም ኣብ ኣስመራ ምስ ኣተዉ፡ ድሕሪ ሒደት ዓመታት፡ ገለ ናይቲ ዚመጽእ ኩነታት ከም ዋግዋጎ እተራእዮም ሰባት፡ ገለ’ውን ካብ ኢድ’ቲ ሓድሽ ኤርትራዊ መንግስቲ ንዝወረዶም ግፍዕታት ብምስትንታን፡ እሞ ክልተ ግዜ’ዶ ክንዛረብ ኴንና ብምባል ብውሽጦም እናሓረሩ ስቕ ምባል መሪጾም ነይሮም።

 

ክልተ ግዜ እተዛረቡ ግን ኣይወሓዱን። ሓደ እዋን ኣብ ኣስመራ ብናይ ከተማ ኣውቶቡስ ክጎዓዝ ከለኹ፡ ሓደ ተጎዓዛይ፡ ብምንታይ ከም ዘንጸርጸረ ኣይፈልጥን፡ ዓው ኢሉ ”ደርጊ ምሓሸና ነይሩ” ኢሉ። ዓገብ ዝበሎ ሰብ ኣይነበረን። እቲ ሰማዓይ፡ ደርጊ ከም ዘይሓይሽ ብልቡ ይፈልጥ ነይሩ እዩ፡ ግን ድማ ብልቡ እቲ ኩነታት እናኸፍአ ይኸይድ ከም ዝነበረ የስተውዕል ነይሩ እዩ። ተረፍ መረፍ ደርጊ ናብ ባጽዕ ዘእቱ መንግስቲ ካብ ደርጊ ከም ዘይሓይሽ ግን ሕጂ እዩ ብጋህዲ እተረደኦ።

 

ወድሰብ፡ ኣብ ግዜ ሕስራንን ውርደትን ንኣእምሮኡ ኪቋጻጸር ኣይክእልን እዩ። ቃንዛ፡ ዘይዝሩብ እዩ ዘዛርበካ። ኣብ ብርሃን ተስፋ ዝገበረ ሰብ፡ ነቲ ተስፋ ዝገበረሉ ብርሃን ኪስእኖ ከሎ፡ ከምኡውን ነቲ ሓድሽ ተስፋ ዘንበረሉ ኩነታት ካብቲ ኣቐዲሙ ዘሕለፎ መሪር ተመክሮ ብእተዓጻጸፈ መገዲ መሪር ኮይኑ ኪረኽቦ ከሎ፡ ሽዑ ብተዛማዲ መገዲ ኪሓስብ ይጅምር፡ ነቲ ዝሓለፈ ስቓይን መከራን ድማ ይዝክሮ፡ ብሓድሽ ዓይኒ ይርእዮ፡ ምስቲ ዘለዎ ኩነታት የነጻጽሮ፡ ኣብ ሓደ ውሳኔ ድማ ይበጽሕ።

 

ሙሴ ንደቂ እስራኤል ካብ ጭቆና ፈርኦን ኣውጺኡ ኣብቲ በረኻታት ሲና ንኣርባዓ ዓመታት ከም ዚዅብልሉ ምስ ገበረ፡ ብዙሓት ካብቶም ኣብ ግብጺ ባሮት ዝነበሩ እስራኤላውያን፡ ንግብጺ ኪምለሱ ይምነዩ ነይሮም።

 

ኣብዚ እዋን’ዚ፡ ህዝቢ ኤርትራ፡ ሽሕኳ በቲ ዝጓነፎ ዘሎ ውርደትን ስቓይን እንተ ኣንጸርጸረ፡ ናብቲ ኢትዮጵያዊ መግዛእቲ ግን ኪምለስ ኣይደልን እዩ። እቶም መራሕቱ ግን ናብታ ፈርኦናዊት ኢትዮጵያ ኪመልሱዎ ዚበላሓቱ ዘለዉ ይመስሉ። ንሳቶም ዚረብሑዎ ነገራት ኣሎ፡ እቲ ህዝቢ ግን እንተ ጸነተ’ውን ፋዕራ የብሎምን።

 

ወድሰብ ንኹሉ ተመክሮታቱ እናኣዛመደ እዩ ኩነታቱ ዚመዝን። እቲ ካብ ቃንዛ ከድሕነካ ኢልካ እትወስዶ ፈውሲ፡ ባዕሉ እተዓጻጸፈ ቃንዛ ዘኸትለልካ ምስ ዚኸውን፡ ብምንታይ መምዘኒ ደኣዩ ፈውሲ ኪብሃል ዚኽእል? መድሃኒት ዚብሃልስ፡ ቀልጢፉ ይኹን ደንጕዩ፡ ካብቲ ዝነበረካ ቃንዛን መከራን ዘድሕነካ ጥራይ እዩ። ብዝተረፈ፡ ነቲ ፈውሲ መሲሉካ እትወስዶ ዘሎኻ ነገር፡  ኣብ ክንዲ ፈውሲ፡ መርዚ ኢልካ እንተ ጸዋዕካዮስ ኣይተጋገኻን።

 

ንዅርዓት ኤርትራውያን ዘህስስ መሪሕነት መጺኡ። ቀደም ወዲ-ኤረ፡ መን ከም ኤረ፡ ከም ዘይተባህለ፡ ኣብዚ እዋን’ዚ ህዝቢ ኤርትራ ካብ ሃገሩ ፈሊሱ ኣብ ፈቐዶ ጎረባብቲ ሃገርን፡ መዓስከር ስደተኛታትን፡ ኣብ ኣብያተማእሰርትን ኪነብር ተፈሪዱዎ ኣሎ። ኣብ 1950ታት ብቑጠባን ኢንዱስትሪን ካብ ምሉእ ኣፍሪቃ ብዘይካ ደቡብ ኣፍሪቃ ዚቕድማ ዘይነበረት ኤርትራ፡ ሕጂ ድሕሪ ኩሉ ተሰሪዓ ኣላ። ከተማታታ ዓንዩ፡ ገጠራታ ባዲሙ፡ ህዝባ ፈሊሱ፡ ክብራ ተደፊሩ፡ ባህላ ተበሪዙን ጸኒቱን፡ መንእሰያታ ፋሕ ኢሎም፡ እቶም ጀጋኑኣ ድማ ተዓንዚዞም ተሪፎም።

 

መን’ዩ ንሃገርና ካብዚ ዘላቶ ኩነታት ከድሕና ዚኽእል? ኤርትራዊ ባዕሉ! ይኹንምበር፡ እቲ መንእሰይ ታሪኹ ግርም ገይሩ ኪፈልጥ ይግባእ። ጃህራን ፈኸራን ናይቲ ጸገማትካ ንጹር ስእሊ ኪህበካ ኣይክእልን። ይከኣሎ፡ መን ከም ኤርትራዊ ወዘተ. ዚብሉ ኣዘራርባታት ንጸገማትካን ንኽትግምግም ንመደባትካ ብልክዕ ንኽትሰርዕ ኣየኽእሉኻን እዮም፡ ኣብ ክንዳኡስ ኣብ ኣእምሮኻ ግጉይ ስእልታት ብምቕማጥ፡ ግጉይ ስጉምታትን ግጉይ መፍትሒታትን ከም እትወስድ እዮም ዚገብሩኻ።

 

ንሕና ኤርትራውያን፡ ብዛዕባ እንታይነትናን ሕሉፍ ታሪኽናን ተመክሮናን ክንምርምር ከሎና፡ ነቲ ሓቂ ኣብ ገጹ ንምጥማት ክንፈርህ የብልናን። ሓባእ ቁስሉ ሓባእ ፈውሱ ተባሂሉ እዩ። ነቲ ኣብ ዝሓለፉ ዘመናትን ዓመታትን ዝፈጸምናዮን ዝወዓልናዮን ጌጋታት ምእንቲ ክንእርም እሞ ንቕድሚት ክንግስግስ፡ ንኹሉ ሕሉፍ ታሪኽና፡ ወላ ዘሕፍረና ይኹን፡ ክንፍትሾ ይግባእ። ከምኡ ምስ ዘይንገብር፡ ኣብ ናይ ሕልሚ ዓለም ተኣሊኽና፡ ቀጻሊ ክንሳቐ ክንነብር ኢና።

 

እዚ ሕጂ እንሓልፎ ዘሎና ውርደትን ብጥልመት እተፋሕሰ ፖለቲካዊ ቅልውልውን፡ ኣብ ታሪኽ ኤርትራ መዘና ዘይብሉ ኮይኑ ይስመዓኒ። ህዝቢ ኤርትራ ከም ሕጂ ገይሩ ተዋሪዱን ሓፊሩን ሓሲሩን ኣይፈልጥን። ግን ከኣ ከምኡ ብምዃኑ፡ ንብዙሓት ካብ ድቃሶም ከም ዚለዓሉ ገይሩዎም ኣሎ።

 

ድሕሪ ስቓይ ዓወት ከም ዘሎ ክንርስዕ ኣይግባእን። ግን ዓወት እንጎናጸፍ፡ ነቲ ጸገማትና ኣለሊና፡ ቁስልና ከይሓባእና፡ ስምዒታትና ገቲእና፡ ዘይረብሕ ጃህራታት ደርቢና፡ ብስምረት ምስ እንጓዓዝ ጥራይ እዩ። ከምዚ ምስ ዘይከውን፡ ድሕሪ ስቓይ፡ ዓወት ዘይኮነስ፡ ተደጋጋሚ ስቓይ ኪመጸና ይኽእል እዩ።